De belangen zijn groot aankomende zaterdag bij Noordwijk – SJC. De eer, de eeuwige Noordwijkse roem, of gewoon drie punten voor op de ranglijst. Hoe anders was dat in het voorjaar van 1789 toen er, eveneens in Noordwijk, voor de allereerste keer in Nederland een ‘soort voetbalwedstrijd’ werd gespeeld. Deze variant, het zogenaamde ‘mob football”, waarin de ene groep tegen de andere streed, was meegekomen vanuit Engeland. Het werd destijds gespeeld tussen jongelui van de kostschool van Joseph de Veer gevestigd aan de Voorstraat in Noordwijk-Binnen.

Het moderne voetbal, zoals het vandaag de dag over de gehele wereld wordt gespeeld, is in de negentiende eeuw in Engeland ontstaan. Daarvoor was er in de eerste helft van die eeuw sprake van dat er, met name op vele Engelse public schools, een soort trapspel gespeeld werd. De verschillende versies daarvan vormen de voorloper van het huidige voetbalspel.

De manier waarop er gespeeld werd, verschilde nog al. Ook tussen dorpen onderling werd dit spel gespeeld. Daarbij was de algemene regel in Engeland dat spelers, op elkaar inbeukend, schoppend en slaand, trachtten de bal in de plaats van de tegenstander te krijgen. De regels daarbij verschilden en zijn later onder de naam ‘mob football’ onder deze noemer samengebracht.

Bont internationaal gezelschap
Tijdens zo’n spel ging het er dus nogal hardhandig aan toe. Zo ook destijds in Noordwijk waar de leerlingen van de genoemde kostschool, nu bijna 230(!) jaar geleden, al tegen een bal aantrapten. Het bonte gezelschap dat het destijds tegen elkaar opname bestond enerzijds uit een ploeg Engelse kostschooljongens van de -internationale- kostschool van Joseph de Veer. Een instituut met vooral buitenlandse leerlingen van rijke komaf.

Anderzijds namen leerlingen van hetzelfde instituut afkomstig uit Nederland, Duitsland, Frankrijk, Polen en Rusland deel aan het duel. Daarmee kreeg de wedstrijd het karakter van een duel tussen een internationaal gezelschap.

Dat gebeurde overigens niet op een voetbalveld met doelpalen en witte lijnen. Plaats van handeling was een kronkelige bosweg tussen Noordwijk en Noordwijkerhout, de huidige Gooweg die Noordwijk en Noordwijkerhout ook toen al met elkaar verbond. De juiste datum is niet bekend, maar wel is duidelijk geworden dat het gebeuren ‘ergens’ in het voorjaar moet hebben plaatsgevonden als afsluiting van een toen georganiseerde sportdag.

De strijd werd uitgeschreven op de vier kilometer lange Gooweg. Halverwege deze weg vond de aftrap plaats. Het Engelse team moest de bal in Noordwijkerhout proberen te krijgen, terwijl de tegenstander Noordwijk als doel had. De overwinning zou door de Engelsen, ondanks een numerieke minderheid, zijn behaald. Naar goed gebruik werd er door de Engelse winnaars in Noordwijkerhout na afloop op drank getrakteerd.

,,Voor zover we nu weten is deze wedstrijd uniek geweest in deze periode.”

Het bovenstaande is na diepgravend onderzoek van de sporthistorici Jan Luizen en Wim Zonneveld aan het licht gekomen. Zij schreven erover in het in het najaar van 2018 verschenen boek ‘Hoe het voetbal in Nederland verscheen’. Zonneveld lichtte de bevindingen van het duo bij het verschijnen van het boek als volgt toe: ,,Voor zover we nu weten is deze wedstrijd uniek geweest in deze periode.”

,,De wedstrijd werd in 1789 gespeeld. Het was beslist geen wedstrijd zoals we die nu kennen. Denk niet dat dat netjes voetbal was. Het waren groepen jongens die tegen elkaar in renden. Denk daarbij een beetje aan rugby. De wetenschap die we nu hebben, hebben we gehaald uit correspondentie van leerlingen die hierover destijds aan hun ouders hebben bericht via brieven die vaak in dichtvorm naar huis werden verstuurd.”

Bakermat
Voordat Luitzen en Zonneveld met hun publicatie naar buiten kwamen, was er echter al eerder sprake van dat Noordwijk als bakermat van het Nederlandse voetbal mocht worden aangemerkt. Tijdens het jaarlijkse symposium van het Mulier Instituut, dat op 18 september 2015 in het Noordwijkse gemeentehuis plaatsvond, kwamen Pim Mulier als pionier van het Nederlandse voetbal en Noordwijk als bakermat daarvan al aan de orde.

De jeugdige Willem Johan Herman ‘Pim’ Mulier, geboren in 1865, verbleef als elfjarig mannetje gedurende enkele weken in Noordwijk-Binnen aan de Voorstraat 25A waar zijn oudere broer Pieter verbleef op het toenmalige Instituut Schreuder.

Zijn ouders maakten in die periode een reis waarop zij de slagvelden van de Frans-Pruisische oorlog rond Sedan bezochten. De van karakter drukke Mulier kwam in Noordwijk in aanraking met diverse sporten. Het Instituut Schreuder leidde in die periode studenten van gegoede huize op, waarbij er nadrukkelijk veel aandacht aan het sportieve aspect werd besteed. Gymnastiek en cricket waren in die jaren bezigheden op het instituut waar de rest van de wereld zich nauwelijks nog om bekommerde.

Voor de jonge Mulier ging een wereld open toen hij tijdens zijn verblijf in Noordwijk enkele Engelse studenten, die eveneens in het Instituut Schreuder verbleven, een spel zag beoefenen met een bal ‘football’ geheten. Vanaf dat moment was de jonge Pim verkocht en rustte hij niet eerder dan toen hij ook een ‘lederen bal’ in zijn bezit had gekregen.

Samen met een stel jeugdige vrienden beoefende hij het spel dat voetbal is gaan heten. Drie jaar na dato was Mulier in Haarlem de oprichter van de Koninklijke HFC. In later jaren maakte Mulier verder furore door ook baanbrekend werk te verrichten in de cricket–, schaats- en atletiekwereld.

Na diepgravend onderzoek is nu gebleken, dat Noordwijk dus al bijna een eeuw eerder met het voetbalspel, of liever gezegd een oervorm daarvan in aanraking is gekomen. Waarbij Noordwijk niet de primeur heeft van de allereerste officieuze voetbalwedstrijd. Die heeft in het voormalige Veur, het huidige Leidschendam, plaatsgevonden op het Instituut Noorthey, dat toen in de directe omgeving van het huidige sportpark van RKAVV en SEV gevestigd was. Ook daar speelden uit Engeland afkomstige leerlingen een belangrijke rol bij.

Geen volledige duidelijkheid
Over jaartallen en data, bijvoorbeeld de exacte oprichtingsdatum van wat als oudste de oudste voetbalclub van Nederland, Koninklijke HFC uit Haarlem, wordt beschouwd, bestaat nog altijd geen volledige duidelijkheid. Is dat wel 15 september 1879 zoals ‘De Koninklijke’ beweert? Nader onderzoek moet in de toekomst meer licht op die en andere zaken gaan werpen.

,,Een ’tussenstation’ van een project dat nog jaren kan duren.”

De tot nu toe verkregen wetenschap is pas na diepgaand onderzoek door de beide publicisten en sporthistorici aan het licht gekomen. Zonneveld en Luitzen lichtten de verkregen kennis en de twijfel over een aantal feiten bij het verschijnen van hun boek als volgt toe.

,,Zo komt het jaartal 1879 uit de koker van Pim Mulier. Iemand die bekend staat als sportpionier. Maar óók als iemand die het niet zo nauw nam met jaartallen. En soms maakte hij zijn rol groter dan hij was. Zijn verhalen kloppen wel, maar de bijbehorende jaartallen niet. Mulier was bijna pathologisch slordig. Daarnaast werd zijn eigen rol in de geschiedenis van de sport op een bepaald moment belangrijker dan het vermelden van de juiste data”, aldus Luitzen.

Project
,,We konden dan ook niet anders,” stellen Luitzen en Zonneveld. ,,De twijfels en de nieuwe feiten kwamen naar boven door gegevens te combineren, archieven door te spitten en – vooral – het doorlezen van duizenden brieven en allerlei correspondentie uit die tijd.” Daarbij is het volgens de onderzoekers duidelijk dat hun publicatie pas als een eerste stap kan worden beschouwd. ,,Een ’tussenstation’ van een project dat nog jaren kan duren.”

Op Sportpark Duinwetering in Noordwijk gaat de aandacht zaterdag niet uit naar het verleden. Dan gaat het gewoon om de drie punten. Het zal er, ondanks de heersende rivaliteit naar verwachting een stuk rustiger aan toegaan dan ruim twee eeuwen geleden. En dat is maar goed ook.

De onderlinge rivaliteit zal er echter niet minder om zijn. Dat bewees ambiance tijdens de heenwedstrijd die door Noordwijk met 1-3 werd gewonnen. Of de –eventuele- winnaar de verliezer net als toen ook dit keer op drank zal trakteren blijft daarbij nog in het ongewisse.

Foto: Johanna Wever

Lees ook: ‘VVSB continueert samenwerking met trainer Meijers’